Mijn creatieve held; Henry van de Velde
Blog #11 - 10 juli 2024
Na alle blogs over de geschiedenis van interieurs en in het bijzonder de Engelse interieurs en interior decorators, wil ik het deze keer hebben over kunstenaar, architect en ontwerper Henry van de Velde.
Een Belg die het vak van ontwerper op de kaart heeft gezet, maar waar hij in Nederland eigenlijk weinig credits voor heeft gekregen.
Wij kennen hem als architect van het Kröller-Müller Museum en ook als schilder van enkele expressionistische schilderijen die in hetzelfde museum hangen.
Het moet mij van het hart; deze man is zoveel meer dan dat!
Deze man is mijn creatieve held.
Henry van de Velde wordt her en der in de kunstgeschiedenisboeken genoemd, maar eigenlijk wordt er nergens echt een ode aan hem gebracht. Tenzij je net als mij zo’n ontembaar fanatisme hebt voor de geschiedenis van interieur, design en architectuur en je waagt aan de niches van de Engelse en Duitse literatuur. De onbekendheid van Van de Velde is vermoedelijk te wijten aan het feit dat zijn diversiteit van disciplines niet in één hokje past. Daarnaast heeft hij op meerdere plaatsen in Europa gewoond, waarbij Zwitserland zijn laatste thuishaven was.
Vorig jaar had ik de mazzel dat ik een architectuurtripje maakte naar Duitsland en we op de terugweg nog ‘even vlug’ een bezoek brachten aan de eerste Bauhaus school gelegen in Weimar. Deze school is een ontwerp van Van de Velde. In het ontwerp zijn de voornaamste technieken van het Modernisme (en Bauhaus) verwerkt. Zo zijn er stalen constructies in de gevel terug te zien, grote raampartijen die zorgen voor optimaal daglicht in de klaslokalen. En een groot deel van de gevels is glad gepleisterd. Totaal anders dan de tweede school die in Dessau werd gebouwd, heeft Van de Velde ook decoratieve elementen aan het pand toegevoegd. Zoals ornamentering op de gevel, sierlijk stalen balkons en een prachtige glooiende ovale trap.
Nieuwsgierigheid was de voornaamste kwaliteit van Van de Velde, het heeft hem doen reizen door Europa. Naar Parijs voor de kennismaking met Art Nouveau en naar Londen voor een ontmoeting met William Morris van Arts & Crafts. Naar Duitsland waar het Modernisme van start ging.
Dankzij deze nieuwsgierigheid ontwikkelde zijn creativiteit zich van schilder en architect naar productontwerper, wat in die tijd ‘toegepaste kunst’ heette. Het betekent de toepassing van creativiteit op gebruiksvoorwerpen. Denk hierbij aan het ontwerpen van meubelen en lampen, maar ook dessins voor gordijnen en behang.
In de loop van de jaren ontwikkelde Van de Velde een geheel eigen stijl waarbij hij altijd op zoek was naar de balans tussen Modernisme en decoratief (zoals Art Nouveau en Arts & Crafts). Het leverde prachtige sierlijke patronen met grafische eenvoud op. Precies diezelfde sierlijkheid en eenvoud tegelijk vind je terug in zijn serviezen en karpetten.
Het liefste zou ik mijn creatieve held ontmoeten, in zijn wereld willen leven. Om de fysiek ervaring te kunnen beleven van zijn ontwerpen. Ze te voelen, te bekijken en de samenhang in me op te nemen.
Eigenlijk, zoals in Huis Sonneveld in Rotterdam waar een je totaalbeleving van het Modernisme kunt ervaren.
Het was een zonnige lentedag toen ik achter de hoge populieren aan de Belvederer Allee in Weimar ‘Haus Hohe Pappeln’ ontdekte.
Een sierlijk hek gaf toegang tot een weelderige bloementuin, waarin een uniek bouwwerk verrees. Het tweede huis van Henry van de Velde. Het was allesbehalve een gewoon symmetrisch huis. De gevel bestond uit grove stenen en pleisterwerk. Uit grote en kleine raampartijen. Uit balustrades, balkons en pergola’s. Om de woning te betreden moest ik een stenen trap op die schuin voor de voordeur uitkwam. Alsof je de punt van een schip opstapte.
Eenmaal in de hal werd ik omringd door rode wanden en een rood plafond. Het maatwerk leek wel een puzzel met panelen waarin allerlei vernuftigheden waren verwerkt. Een brievenbus, een parapluhouder, een spiegel en allerlei kastjes.
Na de betaling in de gang kwam je uit in de middelste kamer van deze verdieping. De kamer werd aan alle kanten omringd door andere kamers. Aan de voorzijde de studeerkamer van Van de Velde, aan de achterzijde de eetkamer voor het gezin. Vlak bij de gang bevond zich de sierlijke trap naar boven, met daaronder een knusse zithoek met aangrenzend balkon. De grote kamer was de kamer voor officiële ontvangsten.
Er was te veel om me op te richten, want werkelijk alle details waren vormgegeven. Het plafond had een prachtige ovale platte sierlijst met meerdere lagen. Op vier punten waren lampen gehangen (een perfect lichtplan!). De lampen waren kegelvormig en bestonden uit matglas met messing ornamenten. Overduidelijk Van de Veldes’ ontwerp. De wanden waren behangen met zijden behang. Het organische dessin dat uit twee kleuren bestond was ook van zijn hand. De dik gevoerde gordijnen bevatten eveneens organische dessins naar het ontwerp van Van de Velde. En uiteraard ook de meubelen. De kozijnen, de binnendeuren, de buitendeuren, de schuifdeuren, het deurbeslag, de trapleuning, de vloer, de boekenkasten… enzovoorts enzovoorts. ALLES was door mijn held ontworpen. Alles paste naadloos bij elkaar. De organische vormentaal van binnen zette zich in gevels en de de tuin voort. Tegelijk waren er hoekige vormen die met enkele versieringen een brug maakten tussen decoratief en modern.
Ik keek mijn ogen uit. ‘Even vlug’ zouden we hier niet doorheen gaan!!
Henry van de Velde 1863 – 1957
Verslag is gebaseerd op een bezoek aan:
Bauhaus-Universität Weimar, Duitsland
Haus Hohen Pappeln in Weimar, Duitsland
Boeken:
Henry van de Velde, The artist as designer – Richard Hollis
Das haus unter den hohen pappeln – Antje Neumann & Thomas Föhl
Henry van de Velde, Designing Modernisme – Katherine M. Kuenzli
Helene Kröller-Müller, De eeuwigheid verzameld – Eva Rovers
Het beeldmateriaal is te vinden achter de 'Read more - pijl'.
Dames die doorgaan na hun pensioen
Blog #10 – 15 april 2024
Het Londense najaar van 2023 was nog erg zonnig. Ik had ‘s ochtends in het hotel geïnformeerd naar de weersverwachting en daar kreeg ik “It will be London weather” te horen. Wat zoveel betekent als; het kan regenen, bloedheet worden, droog blijven of frisjes zijn. Zoals gezegd scheen de oktober zon, waardoor ik evengoed gewapend met plu op pad ging. Morgen zou ik een bezoek brengen aan Decorex, dé Londense interieurbeurs en vandaag bracht ik een bezoekje aan de winkels van Designers Guild en Nina Campbell.
Mannelijke Interior Decorators & hun nalatenschap
Blog #9 - 31 maart 2024
Het beroep Interior Decorator ontstond in jaren ‘20 van de vorige eeuw. Voor dames werd het aantrekkelijk om vanuit huis te werken en hun goede smaak te verkopen aan opdrachtgevers. In de vorige blog (#8) heb ik de bekendste dames uit de Engelse geschiedenis beschreven. Zij waren in eerste instantie degene die dit vak beoefende. Decoratie is echter niet alleen voor vrouwen, ook mannen waren er tamelijk goed in. Zoals eerder beschreven is John Fowler, de mede-eigenaar van het bedrijf Colefax & Fowler, één van de bekendste. Bij deze een inkijkje in de opkomst van de eerste mannelijke interior decorators in Engeland.
Interior Decorators, roem tot in de eeuwigheid
Blog #08 – 21 februari 2024
Zoals in de vorige blog (#7 ) al even aangehaald, werd het voor vrouwen in de jaren ’20 van de vorige eeuw in trek om een bedrijf als ‘interior decorator’ te startten. Ware het niet dat enige rijkdom van huis uit en een netwerk van ‘socialites’ de start vergemakkelijkte. En bij die rijkdom van huis uit, hoorde vaak ook een goede smaak die van moeder op dochter werd doorgegeven. Een royale portemonnee maakte het mogelijk om te reizen en om tijdens die reizen meubilair, antiek en kunst in te slaan. Daarmee was de basis voor decoratie al gelegd.
De opkomst van Interior Decorating
Blog #07 – 7 februari 2024
Het vak van interieurarchitect of interieurontwerper zoals we dat nu kennen, dat heeft lange tijd niet bestaan. Architecten ontwierpen gebouwen en een deel van de nagelvaste onderdelen van het interieur, zoals sierlijsten, lijstwerk, ornamenten, vloeren en binnendeuren. De inrichting van de ruimtes werd lange tijd gedaan door stoffeerders, meubelmakers en verkopers van antiek en kunst. Na de Eerste Wereldoorlog, ontstond voor het eerst het vak van “Interior Decorator”. Dit is dus nog geen ontwerper van interieurs, maar iemand die gaat over de aankleding ervan.
De Rietveld & Stam van Engeland
Blog #06 – 15 november 2023
In navolging van de Arts & Craft Movement kreeg het vak van ontwerper (en architect), een duidelijkere positie in de Engelse interieurmarkt. Waar wij Gerrit Rietveld en Mart Stam kennen, hebben de Britten Charles Rennie Mackintosh en Gordon Russell.
3 Franse stromingen
Blog #05 – 1 november 2023
In de periode van 1890 tot 1914 ontstond in Europa de organische stroming Art Nouveau. Deze uitte zich in schilderkunst, toegepaste kunst en architectuur. De Duitsers noemden de stroming Jugendstil, in Nederland werden beide benamingen gebruikt.
Art Nouveau mag niet verward worden met Art Deco, dat later ontstond tezamen met het Frans Modernisme. Omdat ik mij aangetrokken voel tot alle drie, heb ik een samenvatting gemaakt over de verschillen.
Industriële revolutie en de reactie erop door William Morris
Blog #04 – 18 oktober 2023
De Industriële Revolutie van 1750 kan gezien worden als kantelpunt in de geschiedenis. Dessins werden tot dusver met de hand geschilderd. Japan was één van de landen die begon te werken met kleine panelen van 60 x 60cm die diende als een bedrukking. Deze techniek werd door de Fransen overgenomen, maar uiteindelijk liep Engeland tijdens de Industriële Revolutie voorop met de ontwikkeling van een drukpers. De toepassing en verkoop van stoffen nam een enorme vlucht. In die tijd werden er veel patronen bij elkaar gestolen, zowel door de Fransen als door de Engelsen.
Het ontstaan van een huis
Blog #03 – 4 oktober 2023
Om beter begrip te krijgen van de manier waarop Engelsen hun interieurs samenstellen ben ik teruggegaan in de tijd van voor 1900. In het boek ‘Een huis vol’ van Bill Bryson vertelt hij over het ontstaan van huizen in Engeland, wat vergelijkbaar is met het ontstaan van huizen in de rest van Europa.
Zoals alles begon de ontwikkeling bij de fortuinrijke koningshuizen en adel. De eerste gebouwen waren alleen nog maar een ‘hal’. Hierin werd alles gedaan; gegeten, geslapen en bezoek ontvangen. Mens en dier tezamen. De vloer was bedekt met stro, etensresten, braaksel en uitwerpselen (van mens en dier).
Potsierlijk of een kwestie van smaak?
Blog #02 – 20 september 2023
In 2022 heb ik een onderzoek gedaan naar de herkomst van Engelse interieurs. Waarom zijn deze zo ontzettend gedecoreerd? De toepassingen van stof, behang met weelderige dessins, waar komt dat vandaan? Waarom al die verschillende kamers in verschillende kleuren? En tot slot, waarom voel ik me daar zo prettig in, maar vindt ‘de Nederlander’ dit helemaal niks?
Introductie “Juul’s blog on the history of interior design”
Blog #01 - 06 september 2023
Kunstgeschiedenis is onlosmakelijk verbonden met mijn vak als interieurontwerper en product designer. Kennis van de geschiedenis en de invloed ervan op kunst, architectuur, design en interieur worden verwerkt in trends van dit moment.